عمارت مشيرالدوله در لاله زار شمالي پير نیا
لاله زار قدیم
خیابان لاله‌زار، یک‌زمانی فقط یک خیابان نبود؛ قلب تپنده‌ی تهران بود. آن‌جا که صدای پیانوی کوک‌شده از پشت پنجره‌ی یک کافه شنیده می‌شد و مردم، با بلیت در دست، منتظر بودند تا پرده‌ی سینما بالا برود و رویا آغاز شود.
قصه از آن‌جایی شروع شد که نخستین بار در سال ۱۲۸۴، در «گراند سینما»، تصویر مردی متحرک روی پرده ظاهر شد. مردم حیرت‌زده بودند. بعضی‌ها صلوات فرستادند، بعضی‌ها پا به فرار گذاشتند. اما تهران آن روز، قدم به دنیای دیگری گذاشت: دنیای نور و صدا و خیال.
سال‌ها گذشت. خیابان لاله‌زار پر شد از سینماهایی که هرکدام‌شان مثل ستاره‌ای در آسمان هنر این شهر می‌درخشیدند. سینما مایاک، پاتوق روشنفکران بود. کریستال، سالن تابستانی‌اش را با عطر شکوفه‌های شب‌بو پر می‌کرد. متروپل، معماری شیکی داشت که دختران و پسران جوان با لباس‌های اتو کشیده به آن سر می‌زدند. سینما ایران، شاهکارها را برای عموم به نمایش می‌گذاشت؛ سالن بزرگش پر می‌شد از صدای خنده، اشک، سوت و کف زدن.
لاله‌زار نه فقط خیابان سینما، که خیابان زندگی بود. نسل‌ها در این سالن‌ها قد کشیدند. جوان‌ها دل سپردند، پیرمردها خاطره گفتند، بچه‌ها برای اولین بار با دنیای خیال آشنا شدند. در لاله‌زار، پرده‌ها فقط فیلم نمایش نمی‌دادند؛ گذشته، حال و آرزو را به تصویر می‌کشیدند.
اما کم‌کم پرده‌ها تار شدند.
اول سالن‌ها قدیمی شدند، بعد صندلی‌ها شکستند، چراغ‌ها خاموش ماندند، و کوچه‌ها بی‌صدا شدند.
بعضی سالن‌ها شدند انبار لوازم‌خانگی. بعضی دیگر را خراب کردند تا پاساژ بسازند. کسی دیگر صف نمی‌ایستاد برای دیدن یک فیلم. صدای پیانو خاموش شد. لاله‌زار، که روزی در آن هر شب "رویا" اکران می‌شد، حالا در سکوتی از جنس خاک و آهن نفس می‌کشید.
اما هنوز... هنوز اگر عصر جمعه‌ای قدم بزنی در آن کوچه‌ها،
اگر چشمت به سردر فرسوده‌ی یک سینما بخورد،
یا به دیوار گچی‌ای که جای پوستر فیلمی قدیمی روی آن پیداست،
دل‌ات خواهد لرزید.
لاله‌زار هنوز زنده است.
در حافظه‌ی ما. در قاب فیلم‌ها. در عکس‌های خاک‌خورده‌ی آلبوم پدربزرگ‌ها.
و شاید...
اگر روزی دوباره چراغ یک سینما در این خیابان روشن شود،
لاله‌زار بار دیگر جان خواهد گرفت.
خوشبختانه با گذر میدانی اینجانب (فعال در فروشگاه اینچ لایت) از ابتدا تا انتهای خیابان لاله زار در تاریخ فروردین 1404 دریافتم که با وجود بد سلیقگی ها در مورد تابلو و حتا ویترین فروشگاه های محترم که اکنون صنف روشنایی را در برمیگیرد (فروشگاه های سال های دور لاله زار از قبیل زرگری‌ها، صرافی‌ها، عینک‌فروشی‌ها، لباس‌فروشی‌ها، سیگارفروشی‌ها، فروشندگان لوازم برق ولوستر، فروشندگان صفحه و گرامافون، هتل‌ها، رستوران‌ها و کافه‌ها در کنار سالن‌های سینما و تئاتر) میتوان به مرمت و بازسازی سینماها که اغلب بدنه اصلیشون حفظ شده درنگ کرد.
نکته قابل توجه درباره خیابان لاله زار این است که اینجا اگر به سردر ساختمان‌ها دقت نکنیم بی شک نمی توانیم سالن های سینما را از انبارها و ساختمان‌های متروکه تشخیص دهیم مثل سینما سارا - تابان - خورشید - گراند هتل - و حتا 6 سینما در کوچه باربد که خوشبختانه فعلا بدنه اصلی حفظ و قابل مرمت ولی برای پیدا کردنشان باید سرمان را بالا بگیریم در غیر این صورت آن را با یک واحد انبار برای هزاران فروشگاهی که در این خیابان وجود دارد، اشتباه می گیریم.
سینما هایی از قبیل سینما لاله (رکس سابق) - سینما ایران - سالن تئاتر تهران(نصر) در لاله زار جنوبی و سینما رودکی (متروپل) - سینما کریستال در لاله زار شمالی به راحتی قابل تشخیص می باشند.
در ادامه به معرفی بناهای با قدمت خیابان لاله زار میپردازیم که با حساسیت جمع آوری و گردآوری شده و در حال تکمیل است.
عمارت مشیرالدوله پیرنیا یکی از بناهای تاریخی و ارزشمند تهران است که در خیابان پیرنیا، بین خیابان‌های لاله‌زار و فردوسی، در خیابان لاله زار شمالی رو به روی کوچه زوارئیان(کاخ سابق) کوچه پیرنیا واقع شده است. این عمارت محل زندگی حسن پیرنیا، ملقب به مشیرالدوله، از رجال برجسته سیاسی و فرهنگی اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی بود..
مشخصات تاریخی و معماری
-
تاریخ ساخت: اواخر دوره قاجار (حدود سال ۱۲۸۵ خورشیدی)
-
سبک معماری: ترکیبی از معماری ایرانی و اروپایی
-
ویژگی‌ها: ساختمان دو طبقه با زیرزمین، حیاط وسیع، تالار بزرگ در طبقه دوم، شومینه‌های گچ‌بری‌شده، چایخانه با کاشی‌های منقوش، و استفاده از چوب راش و درختان سوزنی‌برگ در ساختار
این عمارت در سال ۱۳۷۶ با شماره ۱۸۹۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. در دهه ۱۳۸۰ توسط استاد علی‌احمد قنداق‌ساز مرمت شد و اکنون به عنوان موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل فعالیت می‌کند. بازدید از این مکان تنها با هماهنگی قبلی با وزارت بهداشت یا دانشگاه علوم پزشکی امکان‌پذیر است.
اهمیت فرهنگی
-
محل نگارش فرمان مشروطیت و آثار علمی حسن پیرنیا
-
لوکیشن فیلمبرداری سریال‌ها و فیلم‌های معروف مانند «دایی‌جان ناپلئون» و «هزاردستان»
-
نزدیکی به مکان‌های دیدنی مانند کلیسا و مدرسه ژاندارک، موزه جواهرات ملی، و عمارت کوشک
سینماهای لاله‌زار
-
گراند سینما / پالاس
موقعیت: لاله زار جنوبی - نرسیده به کوچه باربد جنب تئاتر نصر
-
این سینما در مجموعه گراند هتل بوده و در سال 1313 به سینما پالاس تغییر نام میدهد.
-
وضعیت فعلی: متاسفانه ساختمان به پاساژ گراند تغییر کاربری داده - قابل مرمت ولی اکنون مغازه ها و تابلوهای نامناسب نمایی نامناسب از این هتل به جا گذاشته.
-
توضیح: در سال ۱۳۰۳ شمسی، با افتتاح نخستین سالن سینمای مدرن تهران به نام «گراند سینما» در خیابان لاله‌زار، سینمای ایران وارد مرحله‌ای نوین شد. این سالن، توسط علی وکیلی تأسیس و به محلی برای جذب طبقه متجدد تبدیل شد. نخستین سینمای مدرن ایران که با اکران فیلم‌های خارجی سینما را به مردم تهران معرفی کرد.
-
ویژگی خاص: گراند سینما به‌عنوان نماد ورود سینما به ایران شناخته می‌شود و تبدیل به اولین خانه سینمایی برای علاقه‌مندان به هنر هفتم شد.
-
-
سینما خورشید / سینما فاروس / الکترادی اکراف (مطبعه فاروس)
-
-
موقعیت: لاله‌زار جنوبی - نبش کوچه ترابی گودرزی تا بوشهری
-
وضعیت فعلی: ساختمان موجود و خوشبختانه در حال مرمت ؛ سر در از بین رفته و مغازه های همکف که در ابتدا چاپخانه بودند به مغازه های صنف الکتریکی تغییر پیدا کردند.
-
توضیح: عمارت فاروس در خیابان لاله‌زار تهران یکی از نمادهای فرهنگی و هنری دوران قاجار و اوایل پهلوی به‌شمار می‌رود. این عمارت در حدود سال‌های ۱۲۷۶ تا ۱۲۷۸ خورشیدی ساخته شد و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز چاپ و نشر آن زمان شناخته می‌شد. در این بنا، مطبعه فاروس فعالیت می‌کرد که بسیاری از نشریات و کتاب‌های معتبر آن دوران را منتشر می‌نمود.
-
در سال ۱۲۸۸ خورشیدی مهدی‌خان روسی‌خان با همکاری مسیو بومر، تماشاخانه‌ای به نام «الکترادی اکراف» را در این عمارت تأسیس کرد که یکی از نخستین سالن‌های نمایش فیلم در تهران محسوب می‌شود.
-
همچنین، در این عمارت کتابخانه، تالار اجتماعات، سالن کنسرت و رستورانی به سبک فرنگی وجود داشت که آن را به یک مرکز فرهنگی چندمنظوره تبدیل کرده بود. این ویژگی‌ها باعث شد تا عمارت فاروس به یکی از مهم‌ترین مکان‌های فرهنگی و هنری تهران در آن دوران تبدیل شود.
-
سینما فاروس نخستین سینمای تهران است که در لاله‌زار تابید هرچند که عمر فعالیت آن کوتاه بود و چند سال پس از مرگ «روسی‌خان» موسس و پایه‌گذار آن، بنای سینما خورشید هم به تعطیلی درآمد.
سینما خورشید بعد از گذشت بیشتر از 1 قرن از زمان تاسیس‌اش هنوز پا برجاست و در میان حجم انبوهی از نورهای الکتریکی‌ها به حیات خود ادامه میدهد .
«مژگان ربانی» پژوهشگر مرمت دانشگاه هنر که به علت علاقه به سبک معماری و قدمت این بنا پایان نامه خود را سینما خورشید اختصاص داد و به علت هم زمانی با نگارش و ساخت زمین مجاور این بنای مهم . زمان زیادی را به مکاتبه با شهرداری و مالک این بنا در جهت جلوگیری آسیب به این بنا اختصاص داد.
-
ویژگی خاص: سینما فاروس سابق که خیلی زود به خورشید تغییر نام داد جزو اولین سینماهای جهان است که تاسیس شده‌است چراکه زمانی که سینماهای آمریکا رواج پیدا نکرده بود در لاله‌زار سینمایی وجود داشت که دارای پرده بسیار بزرگ، لژ، اتاق‌های مجاور و ورودی و خروجی تعریف شده برای کاربری سینما داشت.
-
-
سینما مایاک / دیده‌بان
-
موقعیت: لاله‌زار جنوبی - کوچه اتحادیه
-
این سینما بعدها به سهیلا و بعد به مرجان تغییر نام داد و بعد انقلاب 57 این سینما به «ارم» تغییر نام داد. سینما «مایاک» که نام‌ها و مکان‌های مختلفی را تجربه کرده، هم‌اکنون کاملا ویران شده است.
-
وضعیت فعلی: متاسفانه یکی دو سال گذشته تخریب شده و اکنون در حال ساخت مجتمع تجاری جای آن هستند.
-
توضیح: سینما مایاک با نشان دادن فیلم‌های سینمایی خارجی و به‌ویژه آثار روسی و اروپای شرقی، به یکی از سینماهای منحصر به فرد آن زمان تبدیل شد.
-
ویژگی خاص: این سینما با نمایش فیلم‌های هنری و کمیاب، پاتوقی برای علاقه‌مندان به سینمای تجربی و متفاوت بود.
-
-
سینما صنعتی / رکس / لاله
-
موقعیت: لاله زار جنوبی - نرسیده به جمهوری - این سالن در محل فعلی سینما رکس (لاله) قرار داشت،
-
وضعیت فعلی: خوشبختانه ساختمان و سردر کاملا باقیمانده و متاسفانه محل انبار شده ولی و به یازسازی این سینما می توان نگریست.
-
توضیح: دوم اردیبهشت ۱۳۰۷، تحت عنوان سینما صنعتی افتتاح شد -در واقع تالار اجرای برنامه‌های کلوپ موزیکال در مدرسه عالی موسیقی بود- خان بابا معتضدی که از پیشگامان فیلمبرداری ایران به شمار میآید بابا اردشیرخان در سینما خورشید (خیابان علاءالدوله) شراکت کرد و برای مدتی سانسهای ویژه بانوان را در آن سینما تدارک دید.کلنل وزیری با استفاده از هنرجویان مدرسه موسیقی همزمان با نمایش فیلم، آهنگ‌های ایرانی و خارجی متنوعی اجرا می‌کرد.
-
هنوز چند ماهی از فعالیت سینما صنعتی نگذشته بود که در هشتم مهر ۱۳۰۷ سینما دچار آتشسوزی شد و به کلی از میان رفت.
-
علیرغم خسارت مالی فراوان، حادثه خوشبختانه تلفاتی به همراه نداشت. روند بازسازی سالن سینما صنعتی با سرعت و دقت بسیار به سرانجام رسید، اما علیرغم مناسب‌سازی سالن، همکاری میان خان بابا معتضدی و کلنل وزیری ادامه نیافت. سالن جدید نیز مدت کوتاهی با نام «سینما لاله‌زار» فعالیت خود را ادامه داد. اما به دلیل عدم استقبال خیلی زود به تعطیلی کشانده شد.
-
سرانجام در نخستین روز پائیز سال ۱۳۲۴ با نمایش فیلم «همه جا با تو» با نقش آفرینی کلارگ گیبل به بهره‌برداری رسید. این سینما که مالکیت آن به برادران رشیدیان (اسدالله، سیف‌الله و قدرت‌الله) تعلق داشت، از جمله سینماهای درجه ۱ و ممتاز پایتخت بود که بسیاری از اعیان و درباریان برای تماشای فیلم به آن مراجعه می‌کردند
-
توفیق سینما رکس در جلب مشتری، تنها به ساختمان فاخر و امکانات بی‌نظیر آن وابسته بود، عوامل دیگری نیز در این موضوع تاثیرگذار بود، از جمله آنکه قدرت الله رشیدیان یک سال پس از افتتاح سینمای خود، به جمع واردکندگان فیلم پیوست و توانست با کسب امتیاز آثاری از کمپانی‌های مختلف آمریکایی نظیر برادران وارنر، یونایتد آرتیست و دیبا بلیک، به نمایش آثار برتر سینمای جهان اقدام نموده و عرصه رقابت را به نفع خود مدیریت کند.
-
وابستگی برادران رشیدیان به دربار از یک سو و نسبتی که خاندان رشیدیان از دیرباز با سفارت بریتانیا داشت از سوی دیگر باعث شد تا در تحولات ملی شدن صنعت نفت، احساس خطر کنند. از این رو در اسفند سال ۱۳۳۱ قدرت الله رشیدیان تصمیم گرفت بخشی از سهام شرکت سینما تئاتر رکس را به صورت عام در اختیار دیگران قرار دهد تا در صورت بروز هر گونه خطری، مالکیت آن‌ها محفوظ باقی بماند.
در سال‌های پس از انقلاب، بسیاری از املاک خاندان رشیدیان مصادره شد. از جمله سینما رکس که با تغییر نام به «لاله»، تحت مالکیت بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی قرار گرفت، پس از آن نیز حوزه هنری سازمان تبلیغات متولی اداره سینما شد، در همین دوره است که سینما پس از حدود ۶ دهه فعالیت، در سال ۱۳۷۲ از فعالیت باز می‌ماند.
-
ویژگی خاص: در سینما صنعتی برای مدتی سانسهای ویژه بانوان را در آن سینما تدارک دید.اکران‌های ویژه بانوان چهار روز هفته (روزهای شنبه، یکشنبه، سه‌شنبه و چهارشنبه) در ساعت۱۸:۳۰ آغاز می‌شد. این سینما خیلی زود با استقبال ویژه زنان مواجه شد. به ویژه که کلنل وزیری با استفاده از هنرجویان مدرسه موسیقی همزمان با نمایش فیلم، آهنگ‌های ایرانی و خارجی متنوعی اجرا می‌کرد.
-
در سینما رکس پس از یک دهه فعالیت در ۲۸ مرداد ۱۳۳۴، برای مدتی کمتر از یک ماه تعطیل شد تا به امکانات جدید مجهز شده و دکور داخلی آن نیز مناسب‌سازی شود. از جمله تغییراتی که در این بازسازی مورد توجه مالکان سینما قرار داشت، تبدیل سیستم پخش آن به روش سینما اسکوپ بود. در این دوره سینما با ظرفیت ۹۵۰ تماشاگر، در ردیف سینماهای درجه یک تهران قرار داشت.
-
امروزه از شکوه سینما رکس تنها سردر ورودی آن باقی مانده است. سردری که گویا توسط بوریس ماتوی‌یف طراحی و به مرحله اجرا درآمده بود.
-
سینما کریستال
-
موقعیت: لاله‌زار شمالی، بین کوچه زوارئیان(کاخ) و امین زاده
-
وضعیت فعلی: خوشبختانه ساختمان و سردر کاملا باقیمانده و متاسفانه محل انبار شده ولی و به بازسازی این سینما می توان نگریست.
-
توضیح: تاریخ ۳ خرداد ۱۳۲۴ تأسیس شد. تأسیس‌کننده: یکی از تجار معروف وقت (اطلاعات دقیق مؤسس در اسناد عمومی کمتر ثبت شده است)
-
یکی از مهم‌ترین سینماهایی بود که نقش مؤثری در شکل‌گیری سلیقه سینمایی مخاطبان تهرانی ایفا کرد.
-
پاتوق روشنفکران، هنرمندان و نسل جوان دهه‌های ۳۰ و ۴۰.
-
بسیاری از فیلم‌های ماندگار سینمای ایران اولین بار در همین سالن اکران شدند.
-
جشنواره فیلم فجر در سال‌های اولیه در این سینما نیز برگزار شده بود.
-
ظرفیت: حدود ۷۰۰ نفر
-
نوع نمایش: آثار سینمای کلاسیک ایتالیا، فرانسه، آلمان
-
فیلم‌های بزرگ هالیوودی
-
فیلم‌های مهم ایرانی از کارگردانان موج نو
-
گاهی فیلم‌های مستند و اجتماعی نیز در این سینما نمایش داده می‌شدند
-
ساختمان: هنوز هم به طور کامل باقیمانده، با همان سردر قدیمی
-
ویژگی خاص: تنها سینمایی که دو سالن داشت ، سالن اصلی و بالکن (سالن تابستانی)
-
"کریستال" با طراحی متفاوت و نوآورانه‌اش به سینمایی مدرن در زمان خود تبدیل شده بود که به سینماهایی در غرب شباهت داشت.
نمای سردر آن هنوز حال‌وهوای قدیمی سینما را حفظ کرده و میتوان بخشی از تاریخ فرهنگی شهر را در آن دید.
-
سینما ایران
-
موقعیت: لاله زار جنوبی نرسیده به جمهوری فعلی
-
وضعیت فعلی: خوشبختانه ساختمان و سردر کاملا باقیمانده و متاسفانه محل انبار شده ولی و به بازسازی این سینما می توان نگریست.
-
توضیح: در تاریخ 1319 تأسیس شد. ظرفیت حدود ۱۰۰۰ نفر (یکی از بزرگ‌ترین‌ها در زمان خودش)
-
مالک اولیه: توسط بخش خصوصی ساخته شد، و بعدها مالکیتش بین نهادها و افراد مختلف دست به دست شد.
-
سینما ایران در سال ۱۳۷۰ به دستور وزارت ارشاد از گردش کار خارج شد. سینما ایران در طول سال‌ها به‌عنوان یکی از نمادهای سینمای تهران شناخته می‌شد و میزبان نمایش فیلم‌های ایرانی و خارجی بود.
-
ویژگی خاص: سینما ایران همواره در اکران آثار ایرانی و خارجی در کنار هم پیشتاز بود و به‌عنوان یک سینمای مردمی شناخته می‌شد.
-
سالن نمایش مجلل، مجهز به سیستم صوتی مدرن آن زمان، و محلی برای نمایش فیلم‌های روز ایران و جهان.
-
-
سینما متروپل / رودکی
-
-
موقعیت: لاله زار شمالی - بالاتر از جمهوری -
وضعیت فعلی: خوشبختانه ساختمان و سردر کاملا باقیمانده و به بازسازی این سینما می توان نگریست.
-
ظرفیت: حدود ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ نفر
-
توضیح: این سینما در سال ۱۳۲۵ در تقاطع خیابان لاله‌زار و خیابان جمهوری افتتاح شد و از سال ۱۳۸۷ تعطیل شده است - سینما متروپل (که بعدها به رودکی تغییر نام یافت) به‌عنوان یک سینمای مجلل در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ برای نمایش فیلم‌های خارجی و ایرانی شناخته می‌شد.
-
ویژگی خاص: این سینما در دوران خود به یکی از پرطرفدارترین و شیک‌ترین سالن‌های تهران تبدیل شد.
-
این سینما در کنار کریستال، فردوسی، ایران و البرز، لاله‌زار را به «هالیوود تهران» تبدیل کرده بود.
-
-
سینما البرز
-
موقعیت: لاله‌زار جنوبی - نرسیده به جمهوری- روبه روی سینما ایران - داخل کوچه
-
وضعیت فعلی: سردر موجود، متاسفانه ساختمان به فروشگاه لوازم برقی تبدیل شده.
-
توضیح: سیدمهدی خادم(فرزند مالک سینما البرز) درباره ی این سینمای قدیمی می گوید: این سینما در سال 1319 تاسیس شده است و در ابتدا سینما "ایران"نام داشت و بعد در سال های دهه ی 1330 به سینما "البرز" تغییر نام داد.پدر من در سال 1346 این سینما را خرید و به طور کامل بازسازی کرد. او در خصوص تعطیلی سینما البرز هم یادآور می شود:"سینما در سال 1381 تعطیل شده و علت تعطیلی آن عدم رونق سینما در لاله زار بود."
پس از تعطیلی سینما البرز تمام صندلی های آن فروخته شد و سالن خالی آن برای مدتی تبدیل به انبار شد.
-
ویژگی خاص: سینما البرز یک سه چهار درجه نازل تر از سینمای ایران بود و فیلم هایش خطاب به تماشاچی وسیع تری صادر می شد فضای باز و صمیمی این سینما، جایگاه ویژه‌ای میان تماشاگران داشت. سینما البرز در داخل کوچه ،میان دو نام آشنا قرار گرفته بود .یکی سینما رکس و دیگری کاموا فروشی معروف توماجیان .
-
-
سینما تابان
-
-
موقعیت: نبش ابتدای لاله زار جنوبی -
وضعیت فعلی: سردر و ساختمان چند باری بازسازی شده ولی متاسفانه از معماری اولیه این بنا فاصله گرفته ، ولی با گذر میدانی در تاریخ 1404 مرمت این اثر تاریخی محتمل به نظر میرسه.
-
توضیح: این سالن با ظرفیت پذیرش ۹۵۰ تماشاگر در سال ۱۳۳۴ تحت عنوان «سینما تابان» به بهره‌برداری رسید. - سینما تابان با معماری کلاسیک خود و نمایش فیلم‌های مطرح، توجه تماشاگران زیادی را جلب می‌کرد. در نیمه دوم دهه ۱۳۴۰، احمد امامیان و آرمن ترهوانسیان سینما را تحت اجاره خود درآوردند. در طی این مدت آن‌ها با تغییر در چیدمان صندلی‌های سالن، تعداد تماشاگران آن را به ۴۳۱ نفر کاهش دادند تا با تامین ایمنی از سقوط سینما به درجه ۳ جلوگیری به عمل آوردند. بعدها این روند بار دیگر تکرار شد و سینما در ابتدای دهه ۱۳۸۰ تا ۳۴۰ صندلی، کاهش ظرفیت پیدا کرد.
-
ویژگی خاص: این سینما در زمان خود یکی از بهترین مکان‌ها برای تماشای فیلم‌های سینمایی در فضای راحت و دلنشین بود.
-
-
سینما ریتس / فردوسی
-
موقعیت: خیابان لاله زار جنوبی ،کوچه ی باربد - یکی از 6 سینما درکوچه باربد (ملی سابق)
-
وضعیت فعلی: متاسفانه به کلی تغییر کاربری داده.
-
توضیح: تاسیس 1324
-
سینما ریتس که به فردوسی تغییر نام داد، یکی از قدیمی‌ترین سالن‌ها بود که در آن فیلم‌های هنری و کلاسیک به نمایش درمی‌آمد.
-
ویژگی خاص: این سینما در اکران فیلم‌های مستند و هنری ویژه شناخته می‌شد و در دوران خود سینمایی خاص بود.
-
سینما ونوس / سارا
-
موقعیت: ابتدای لاله‌زار جنوبی
-
وضعیت فعلی: سردر موجود، ساختمان موجود و متاسفانه محل انبار.
-
توضیح: سینما ونوس» در محل سابق «تاتر تابستانی گیتی» در خیابان لاله‌زار، نرسیده به خیابان اکباتان افتتاح شد. تئاتر گیتی باعدم استقبال مخاطبین و افول جریان نمایش در لاله‌زار، از رونق چندانی برخوردار نبود و به همین سبب مرتضی صادقپور با اعمال تغییراتی در آن، در نخستین روز بهار ۱۳۳۴ سینما ونوس را با ظرفیت ۷۷۰ تماشاگر به بهره‌برداری رساند.
-
سینما ونوس در سال ۱۳۵۵ بازسازی شد و تعداد صندلی‌های آن به ۶۰۰ عدد کاهش یافت.
-
این سینما پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ تعطیل شد و تا مدت‌ها از فعالیت باز ماند. سال‌ها بعد، منوچهر صادقپور نسبت به بازسازی و مناسب‌سازی سینما و امکانات پخش فیلم، اقدام نموده و با کسب مجوز فعالیت، سینمای جدید خود را تحت عنوان «سینما سارا» به بهره‌برداری رساند. این سینما اما نتوانست شکوه سینما ونوس را تجربه کند و به دلیل افول سینماداری در لاله‌زار با استقبال چندانی مواجه نشد.
-
در نهایت نیز به دستور سازمان قضایی و به دلیل ناهنجاری‌های اجتماعی ناشی از تجمع معتادین در سالن سینما، در ۹ دی ۱۳۸۶ تعطیل شد. سینما اما پس از انحلال رسمی مدت کوتاهی با مجوز انجمن صنفی سینماداران به فعالیت خود ادامه داد تا شرایط تسویه مالی و پرداخت بدهی‌های آن فراهم شود.
سینما سارا اکنون سال‌هاست که از فعالیت باز مانده و به عنوان انبار کالا، تحت اجاره مغازه‌های الکتریکی راسته لاله‌زار درآمده است.
سینما ونوس یکی از سینماهای معروف در دهه‌های گذشته بود که با پخش فیلم‌های پرفروش آن دوران، به یک مکان پرطرفدار تبدیل شده بود.
-
سینما نادر / رویال / ملی
-
موقعیت: لاله‌زار جنوبی، کوچه باربد (سینما ملی) - یکی از 6 سینما درکوچه باربد (ملی سابق)
-
وضعیت فعلی: در حال حاضر تعطیل میباشد . - در روز ملی سینما، تابلوهای سینماهای لاله زار، منشوری و حذف فیزیکی شد. تابلوها نیمه شب چهارشنبه، از بالای تمامی سینماهای لاله زار و مغازه های مجاور شکسته و معدوم شد.
-
توضیح: سینما «نادر» با نام «رویال» سال ۱۳۱۲ خورشیدی در خیابان لاله‌زار ساخته شد. سینما رویال در ۱۹ تیر سال ۱۳۱۹ پس از تغییر نام به سینما نادر با فیلم ازدواج در هالیودد افتتاح مجدد شد . در سال ۱۳۴۲ سینما نادر توسط مرحوم ناصر مجدبیگدلی خریداری و پس از بهسازی در ۲۸ شهریور سال ۱۳۴۲ با فیلم “مرد میدان” رونمایی شد. استودیو فیلمسازی سینما نادر ، که از قدیمی‌ترین استودیوهای فیلم فارسی ایران بود (واقع شده در غرب سینما نادر) در ۲۰ خرداد سال ۱۳۵۰ دچار آتش سوزی شد اما این حادثه، باعث نشد سینما تعطیل شود و پس از تعمیر به سرعت به کار خود ادامه داد.
-
پس از اتفاقات سال ۱۳۵۷ و در تاریخ ۸ اردیبهشت سال ۱۳۵۸ بمبی در سینما منفجر شد اما ناصر مجدبیگدلی اجازه نداد سینما بسته شود، اما سینما و آرشیو آن در سال ۱۳۵۹ توسط بنیاد مستضعفان مصادره و دو سال بعد با پیگیری مالک ، به ایشان فروخته و بازگردانده شد. سینما نادر جزو آخرین سینماهای لاله زار بود که به فعالیت خود ادامه می‌داد، اما شوربختانه در ۲۱ مهر سال ۱۳۸۸ برای همیشه با دستور وزیر ازشاد وقت (محمدحسین صفار هرندی) بسته شد.
-
مجوز تخریب سینما نادر در حالی صادر شده است که قبلاً میراث اعلام کرده بود این اثر ارزشمند و واحد ارزش است و نباید تخریب شود و شوربختانه جداره غربی آن با دو اثر ثبت شده در فهرست آثار ملی کشور مشترک است ، مجموعه گراند هتل تهران و مجموعه تئاتر نصر که هر دو در سیاهه آثار ملی ثبت شده اند و با توجه به پیشینه معماری کهن این دو اثر ، احتمال فرونشست یا ریزش گراند هتل تهران و تئاتر نصر در زمان گودبرداری فراوان است.
-
تخريب هویت فرهنگی و فضاهاي هنری خیابان لاله زار آغاز شده و پایانی ندارد . در شهریور ماه سال ۱۳۹۶ و دقیقا یک شب قبل از روز ملی سینما تمامی تابلوهای سینماهای لاله زار، منشوری و حذف فیزیکی شد. تابلوها نیمه شب چهارشنبه، از بالای تمامی سینماهای لاله زار و مغازه های مجاور توسط عوامل شهرداری شکسته و معدوم شد
-
سینما نادر در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ محبوبیت زیادی داشت و یکی از سینماهای مهم آن زمان بود.
-
ویژگی خاص: جوی متفاوت و خانوادگی داشت و همواره میزبان آثار سینمای ایران و جهان بود.
-
سینما نیوز / آزیتا / جهان
-
موقعیت: لاله‌زار جنوبی، کوچه باربد - یکی از 6 سینما درکوچه باربد (ملی سابق)
-
وضعیت فعلی: در حال حاضر تعطیل میباشد .
-
در این اقدام که به گفته کسبه، توسط کارگران نهاد شهری انجام شده، تابلوهای سینماهای، سحر، شهرزاد، جهان و نادر و همچنین تابلوهای پاساژ لاله زار و چند واحد تجاری دیگر معدوم شده است. براساس پیگری های انجام شده، مدیریت شهری هرگونه اقدامی را در این خصوص انکار کرده است، این اقدام دقیقا در روز ملی سینما در ایران انجام شده و به احتمال فراوان، عدم آگاهی مدیران شهری، از پیشینه گذر باربد(ملی) در محور لاله زار، انجام شده، حذف فیزیکی (منشوری) تابلوهای سردر سینماهای لاله زا ردر حالی انجام شد که در همان روز، مدیرکل ثبت آثار، حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی کشور اعلام کرده بود: سینماها و خیابان لاله زار را ثبت ملی می کنیم اما اگر سینماگران نسبت به میراث معماری حوزه خود حساس باشند، روند کارها تسریع خواهد شد.
-
توضیح: این سینما ابتدا نیوز و چندی بعد به آزیتا و بعد از انقلاب به جهان تغییر نام پیدا کرد. سینما نیوز بیشتر به پخش اخبار و مستندها شهرت داشت و در بین تماشاگران خاص مورد توجه قرار می‌گرفت.
-
تخریب هویت فرهنگی و فضاهای هنری خیابان لاله زار آغاز شده و پایانی ندارد . در شهریور ماه سال ۱۳۹۶ و دقیقا یک شب قبل از روز ملی سینما تمامی تابلوهای سینماهای لاله زار، منشوری و حذف فیزیکی شد. تابلوها نیمه شب چهارشنبه، از بالای تمامی سینماهای لاله زار و مغازه های مجاور توسط عوامل شهرداری شکسته و معدوم شد.
-
ویژگی خاص: بیشتر به‌عنوان سینمایی برای علاقه‌مندان به مستند و اخبار سیاسی شناخته می‌شد.
-
سینما شهرزاد
-
موقعیت: لاله‌زار جنوبی، کوچه باربد - یکی از 6 سینما درکوچه باربد (ملی سابق)
-
وضعیت فعلی: در حال حاضر تعطیل میباشد . سردر سینما برداشته شده.
-
توضیح: تخریب هویت فرهنگی و فضاهای هنری خیابان لاله زار آغاز شده و پایانی ندارد . در شهریور ماه سال ۱۳۹۶ و دقیقا یک شب قبل از روز ملی سینما تمامی تابلوهای سینماهای لاله زار، منشوری و حذف فیزیکی شد. تابلوها نیمه شب چهارشنبه، از بالای تمامی سینماهای لاله زار و مغازه های مجاور توسط عوامل شهرداری شکسته و معدوم شد.
-
ویژگی خاص: این سینما بیشتر به‌خاطر فیلم‌های درام و اجتماعی شناخته می‌شد. سینما شهرزاد که در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ به نمایش فیلم‌های ایرانی می‌پرداخت، یکی از مهم‌ترین سالن‌های فرهنگی محسوب می‌شد.
-
سینما سحر / مترو
-
موقعیت: لاله‌زار جنوبی، کوچه باربد - یکی از 6 سینما درکوچه باربد (ملی سابق)
-
وضعیت فعلی: در حال حاضر تعطیل میباشد و سردر آن برداشته شده.
-
توضیح: تخریب هویت فرهنگی و فضاهای هنری خیابان لاله زار آغاز شده و پایانی ندارد . در شهریور ماه سال ۱۳۹۶ و دقیقا یک شب قبل از روز ملی سینما تمامی تابلوهای سینماهای لاله زار، منشوری و حذف فیزیکی شد. تابلوها نیمه شب چهارشنبه، از بالای تمامی سینماهای لاله زار و مغازه های مجاور توسط عوامل شهرداری شکسته و معدوم شد.
-
سینما اطلس / سینما متحده / تاتر تفکری
-
موقعیت: لاله‌زار جنوبی، کوچه باربد - یکی از 6 سینما درکوچه باربد (ملی سابق)
-
وضعیت فعلی: «سینما اطلس» در جریان مبارزات مردم در آبان ۱۳۵۷ طعمه حریق شد و از فعالیت باز ماند. پس از پیروزی انقلاب، سینما تغییر کاربری داد. وراث کریم ارباب هم زمان نسبت به تخریب «کاباره مولن روژر» اقدام نموده و در زمین به دست آمده از تخریب هر دو ملک، اقدام به ساخت «پاساژ گسترش» نمودند.
-
توضیح: در سمت راست کوچه باربد(ملی سابق) داخل کوچه ،سینما اطلس قرار داشت ( به سینما تئاتر تفکری معروف بود ، رو به روی سینما اطلس ،سینما فردوسی ( ریتس سابق ) بود .
-
سینما اطلس در محل سابق تاتر تفکری در کوچه ملی به بهره‌برداری رسید. مرگ ناهنگام علی اصغر تفکری در خرداد ۱۳۳۹ باعث شد تا تماشاخانه‌اش در حالی تعطیل شود که دوران اوج فعالیت خود را تجربه می‌کرد. با تعطیل شدن تماشاخانه، محمد کریم ارباب، تهیه‌کننده نام آشنای سینمای دهه ۴۰ و ۵۰ سالن تئاتر را خریداری و پس از تعمیرات و اعمال تغییرات لازم، سالن سینمای جدیدی با نام «سینما متحده» را در هفتم اسفند ۱۳۴۱ به بهره‌برداری رساند. هنوز مدت زمان زیادی از فعالیت «سینما متحده» نگذشته بود که کریم ارباب در ۱۴ اسفند ۱۳۴۱ با خروج از این اتحادیه سینمایی، نام سینمای خود را به «اطلس» تغییر داد. «سینما اطلس» در هنگام افتتاح ۴۵۰ صندلی داشت و در دسته سینماهای درجه ۳ کشور به شمار می‌آمد. سینما مدتی بعد به اجاره «حسین بهمنش» درآمد و تا پایان مرگ کریم ارباب در سال ۱۳۵۱، با همین وضعیت به فعالیت خود ادامه داد. اغلب فیلم‌های این سینما خارجی بود و طبق روال سینماهای درجه ۳، نمایش دو فیلم با یک بلیط در آن صورت می‌پذیرفت.
پس از مرگ کریم ارباب، سینما به تملک همسر دوم او «زهرا گنجی» درآمد. گنجی علاوه بر این سینما، مالک «شرکت تفریحات سالم» نیز بود.
-
شوربختانه در حال حاضر تخریب شده و تبدیل به پاساژ شده است .
-
سینما مشعل
-
موقعیت: ابتدای لاله زار جنوبی - کوچه خندان (ملانوروزی)
-
وضعیت فعلی: پس از تعطیل شدن این سینما ،موسسه ی کیهان محل آن را خریداری نمود .
-
توضیح: سینما مشعل کمتر شناخته‌شده بود ولی به‌عنوان یک مکان فرهنگی برای نمایش فیلم‌های ویژه شناخته می‌شد.
-
ویژگی خاص: مشعل بیشتر به‌خاطر فیلم‌های خاص و جشنواره‌های سینمایی کوچک خود مشهور بود.
هتل‌های تاریخی لاله‌زار
دهه ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۰
-
هتل لاله‌زار
-
موقعیت: لاله‌زار شمالی، ابتدای خیابان
-
وضعیت فعلی: تخریب شده
-
توضیح: یکی از اولین هتل‌های تهران که نماد شکوه و عظمت دوران خود بود.
-
ویژگی خاص: طراحی اروپایی و پذیرایی از مسافران داخلی و خارجی از ویژگی‌های این هتل به‌شمار می‌رفت.
-
دهه ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰
-
هتل و کافه فرهاد
-
موقعیت: لاله‌زار جنوبی
-
وضعیت فعلی: تخریب شده
-
توضیح: هتل فرهاد با داشتن کافه‌ای مجلل، از نخستین هتل‌هایی بود که فضایی فرهنگی در تهران فراهم می‌آورد.
-
ویژگی خاص: هتل فرهاد به‌عنوان محلی برای اقامت توریست‌ها و نیز هنرمندان و نویسندگان ایرانی شناخته می‌شد.
-
-
هتل نادری
-
موقعیت: لاله‌زار جنوبی، تقاطع جمهوری
-
وضعیت فعلی: تغییر کاربری به کافه
-
توضیح: هتل نادری به همراه کافه‌ای بزرگ یکی از معروف‌ترین هتل‌های تهران بود که میزبان مهمانان داخلی و خارجی بود.
-
ویژگی خاص: این هتل به‌دلیل فضای خاص و دکوراسیون لوکس خود، به‌ویژه در دهه‌های ۳۰ و ۴۰، بسیار مورد توجه قرار داشت.
-
دهه ۱۳۳۰ تا ۱۳۴۰
-
هتل شیکاگو
-
موقعیت: لاله‌زار جنوبی
-
وضعیت فعلی: تخریب شده
-
توضیح: یکی از هتل‌های معروف تهران که در آن زمان به‌عنوان محلی برای اقامت تجار و گردشگران خارجی شناخته می‌شد.
-
ویژگی خاص: هتل شیکاگو به‌دلیل معماری خاص خود و موقعیت مناسب در قلب تهران، محبوب بسیاری از گردشگران بود.
-
دهه ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۰
-
هتل رویال
-
موقعیت: لاله‌زار جنوبی، تقاطع فردوسی
-
وضعیت فعلی: تغییر کاربری به فروشگاه
-
توضیح: هتل رویال یکی از هتل‌های برجسته تهران بود که پذیرای مهمانان داخلی و خارجی بود و به‌عنوان یکی از مراکز تجاری مهم در لاله‌زار شناخته می‌شد.
-
ویژگی خاص: این هتل دارای دکوراسیون مدرن و امکانات رفاهی پیشرفته برای آن دوران بود.
-
کافه‌های تاریخی لاله‌زار
دهه ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۰
-
کافه پارس
-
-
موقعیت: لاله‌زار شمالی، ابتدای خیابان -
وضعیت فعلی: در حال مرمت
-
توضیح: کافه پارس یکی از اولین کافه‌های تهران بود که در آن هنرمندان و افراد مشهور اجتماع دور هم جمع می‌شدند.
-
ویژگی خاص: فضایی دلپذیر و سبک دکوراسیون خاص آن باعث شهرتش شد.
-
دهه ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰
-
کافه لاله
-
موقعیت: لاله‌زار جنوبی، نزدیک به چهارراه جمهوری
-
وضعیت فعلی: تغییر کاربری به فروشگاه
-
توضیح: کافه لاله یکی از کافه‌های محبوب در تهران بود که در آن هنرمندان و روشنفکران دور هم جمع می‌شدند.
-
ویژگی خاص: دکوراسیون خاص و فضای فرهنگی کافه لاله باعث شده بود تا این مکان به‌عنوان مرکزی برای ملاقات‌های فرهنگی و هنری شناخته شود.
-
-
کافه ارم
-
موقعیت: لاله‌زار شمالی
-
وضعیت فعلی: تخریب شده
-
توضیح: کافه ارم یکی از کافه‌های فرهنگی مهم در لاله‌زار بود که محل ملاقات نویسندگان، هنرمندان و روشنفکران ایران بود.
-
ویژگی خاص: فضای آرام و فرهنگی این کافه باعث می‌شد که همیشه پاتوق فرهنگی‌ها و هنرمندان باشد.
-
دهه ۱۳۳۰ تا ۱۳۴۰
-
کافه بتهوون
-
موقعیت: لاله‌زار جنوبی، نزدیک به چهارراه جمهوری
-
وضعیت فعلی: تخریب شده
-
توضیح: کافه بتهوون به‌عنوان یکی از کافه‌های هنری تهران شناخته می‌شد که جایگاه ویژه‌ای در دل اهالی هنر داشت.
-
ویژگی خاص: این کافه به‌خاطر نمایشگاه‌های هنری که در آن برگزار می‌شد، شهرت زیادی داشت.
-
-
کافه تهران
-
موقعیت: لاله‌زار شمالی، حوالی تقاطع فردوسی
-
وضعیت فعلی: تغییر کاربری
-
توضیح: کافه تهران یکی از کافه‌های مهم اجتماعی بود که به‌عنوان مرکزی برای ملاقات‌های فرهنگی و هنری در تهران شناخته می‌شد.
-
ویژگی خاص: کافه تهران فضای خاصی داشت که مکانی مناسب برای گفت‌وگوهای ادبی و فرهنگی بود.
-
-
کافه پاریس
-
موقعیت: لاله‌زار جنوبی
-
وضعیت فعلی: تغییر کاربری
-
توضیح: کافه پاریس در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ یکی از کافه‌های معروف تهران بود که محلی برای هنرمندان و هنردوستان بود.
-
ویژگی خاص: کافه پاریس به‌خاطر داشتن فضایی منحصر به فرد و خاص خود، محلی برای ملاقات‌های هنری و سیاسی بود.
-